علت فشار خون بالا

فشار خون بالا (Hypertension) یا پرفشاری خون یکی از شایع‌ترین مشکلات سلامت عمومی در سراسر جهان است که می‌تواند منجر به مشکلات جدی قلبی و عروقی شود. این بیماری به‌طور معمول به دو دسته فشار خون اولیه (یا اساسی) و فشار خون ثانویه تقسیم می‌شود. برای درک بهتر این پدیده، لازم است که علت فشار خون بالا، عوامل مختلف و زمینه‌های تأثیرگذار در ایجاد آن نگاهی بیندازیم.

تعریف فشار خون و اندازه‌ گیری آن

فشار خون، نیرویی است که توسط خون به دیواره‌های عروق وارد می‌شود. وقتی قلب منقبض شده و خون را به بدن پمپ می‌کند، فشار خون در دیواره‌های شریانی افزایش می‌یابد. فشار خون با دو عدد و به وسیله دستگاه فشار خون اندازه‌گیری می‌شود:

• فشار خون سیستولیک: فشار خون زمانی که قلب در حال پمپ کردن خون است (عدد بالاتر).
• فشار خون دیاستولیک: فشار خون در زمانی که قلب در حال استراحت است و بین ضربان‌ها قرار دارد (عدد پایین‌تر).

محدوده طبیعی فشار خون معمولاً حدود 120/80 میلی‌متر جیوه است. اگر فشار خون سیستولیک به بالای 140 و فشار خون دیاستولیک به بالای 90 میلی‌متر جیوه برسد، فرد مبتلا به فشار خون بالا محسوب می‌شود.

فشار خون اولیه (اساسی)

فشار خون اولیه، شایع‌ترین نوع فشار خون بالاست و حدود 90-95٪ از موارد را شامل می‌شود. در این نوع از فشار خون بالا، علت خاص و مشخصی وجود ندارد و ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و سبک زندگی ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند. در زیر برخی از این عوامل به تفصیل بررسی شده‌اند:

عوامل ژنتیکی

یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در فشار خون اولیه، وراثت است. تحقیقات نشان داده‌اند که اگر یکی از والدین یا هر دو والدین به فشار خون بالا مبتلا باشند، احتمال ابتلای فرد نیز بیشتر است. ژن‌های خاصی ممکن است در تنظیم فشار خون نقش داشته باشند که در افراد مختلف ممکن است به‌صورت متفاوت عمل کنند. این ژن‌ها می‌توانند بر عوامل مختلفی مانند حساسیت به نمک یا پاسخ بدن به استرس تأثیر بگذارند.

سن و پیری

با افزایش سن، رگ‌های خونی کم‌کم خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند و سفت‌تر می‌شوند. این سفتی عروق باعث می‌شود که مقاومت در برابر جریان خون افزایش یابد و به‌طور مستقیم منجر به افزایش فشار خون شود. به همین دلیل، فشار خون بالا در افراد مسن شایع‌تر است.

تغذیه نامناسب

یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی که می‌تواند فشار خون را تحت تأثیر قرار دهد، رژیم غذایی است. مصرف زیاد نمک در رژیم غذایی باعث می‌شود که بدن مایعات بیشتری را نگه دارد. این افزایش حجم خون باعث افزایش فشار در دیواره‌های شریانی می‌شود. همچنین، مصرف غذاهای حاوی چربی‌های اشباع شده و قندهای فرآوری شده نیز می‌تواند منجر به افزایش فشار خون شود.

استرس و وضعیت روانی

استرس مزمن نیز می‌تواند به افزایش فشار خون منجر شود. وقتی بدن تحت استرس قرار می‌گیرد، هورمون‌های استرس مانند آدرنالین و کورتیزول افزایش می‌یابند که این هورمون‌ها می‌توانند فشار خون را بالا ببرند. همچنین، رفتارهایی که در پاسخ به استرس شکل می‌گیرند، مانند پرخوری، مصرف سیگار و الکل نیز می‌توانند فشار خون را بدتر کنند.

سبک زندگی بی ‌تحرک

تحرک بدنی کم و نداشتن ورزش منظم، یکی از دلایل دیگر افزایش فشار خون است. فعالیت فیزیکی منظم به کاهش وزن، بهبود عملکرد قلب و کاهش فشار خون کمک می‌کند. در افرادی که بی‌تحرک هستند، قلب مجبور است برای پمپ کردن خون به بدن با شدت بیشتری کار کند که می‌تواند فشار خون را افزایش دهد.

 فشار خون ثانویه

فشار خون ثانویه حدود 5-10٪ از موارد را شامل می‌شود و معمولاً ناشی از یک بیماری یا عامل خاصی است که قابل شناسایی و درمان است. برخی از عوامل مهم که می‌توانند منجر به فشار خون ثانویه شوند عبارتند از:

بیماری‌ های کلیوی

کلیه‌ها نقش بسیار مهمی در تنظیم مایعات و الکترولیت‌های بدن دارند. بیماری‌های کلیوی باعث اختلال در تنظیم این مایعات و فشار خون می‌شوند. مشکلاتی مانند نارسایی کلیه یا تنگی شریان کلیوی (آترواسکلروز) می‌توانند باعث افزایش فشار خون شوند.

مشکلات غدد آدرنال

غدد آدرنال (فوق کلیه) هورمون‌هایی مانند آلدوسترون و کورتیزول ترشح می‌کنند که می‌توانند بر فشار خون تأثیر بگذارند. افزایش ترشح این هورمون‌ها به دلیل تومورهای آدرنال یا بیماری‌هایی مانند سندرم کوشینگ یا آلدوسترونیسم اولیه می‌تواند فشار خون را افزایش دهد.

آپنه انسدادی خواب

آپنه خواب یک اختلال تنفسی است که در آن تنفس به‌طور مکرر در طول خواب قطع می‌شود. این وضعیت باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به بدن می‌شود که می‌تواند سیستم عصبی را تحریک کرده و منجر به افزایش فشار خون شود. افراد مبتلا به آپنه خواب معمولاً فشار خون بالاتری دارند.

دارو ها

برخی از داروها می‌توانند به افزایش فشار خون منجر شوند. داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (مانند ایبوپروفن)، کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزولون)، و حتی برخی از داروهای ضد افسردگی می‌توانند فشار خون را افزایش دهند. همچنین، مصرف طولانی مدت کافئین و نیکوتین نیز اثرات مشابهی دارند.

مصرف الکل و دخانیات

مصرف بیش از حد الکل باعث افزایش ضربان قلب و انقباض عروق خونی می‌شود که منجر به افزایش فشار خون می‌گردد. همچنین، سیگار کشیدن باعث تخریب دیواره‌های عروقی و سفت شدن آن‌ها می‌شود که این موضوع نیز افزایش فشار خون را تسریع می‌کند.

سایر عوامل خطر

1. چاقی و اضافه وزن

چاقی یکی از مهم‌ترین عوامل خطرزا برای فشار خون بالا است. افراد چاق دارای حجم خون بیشتری هستند که باعث می‌شود فشار بیشتری بر دیواره‌های عروق وارد شود. علاوه بر این، چربی‌های اضافی ممکن است باعث تغییرات هورمونی شوند که فشار خون را افزایش می‌دهند. کاهش وزن می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند.

2. کمبود پتاسیم

پتاسیم یک الکترولیت مهم است که به تنظیم توازن سدیم در سلول‌ها و کاهش فشار خون کمک می‌کند. اگر رژیم غذایی حاوی مقادیر کافی پتاسیم نباشد، بدن ممکن است نمک بیشتری را نگه دارد که این موضوع به افزایش فشار خون منجر می‌شود.

3. دیابت و مشکلات متابولیک

دیابت نوع 2 و سندروم متابولیک نیز از دیگر عوامل خطرزا برای فشار خون بالا هستند. این بیماری‌ها باعث تغییراتی در رگ‌های خونی و افزایش سطح قند خون می‌شوند که می‌توانند فشار خون را افزایش دهند.

علت بالا رفتن ناگهانی فشار خون

نتیجه‌ گیری

فشار خون بالا یکی از مشکلات جدی سلامت است که می‌تواند به بیماری‌های قلبی-عروقی، سکته مغزی، و نارسایی کلیوی منجر شود. عوامل متعددی از جمله وراثت، افزایش سن، تغذیه نامناسب، استرس، و بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند. با این حال، بسیاری از این علت های فشار خون بالا قابل کنترل هستند. تغییرات در سبک زندگی مانند کاهش وزن، کاهش مصرف نمک، ترک دخانیات و الکل، و افزایش فعالیت بدنی می‌توانند به مدیریت فشار خون و کاهش خطرات مرتبط با آن کمک کنند.