عمل رباط صلیبی (ACL) یک جراحی ارتوپدی است که برای ترمیم پارگی رباط صلیبی زانو انجام میشود. رباط صلیبی یکی از رباط های بسیار مهم و حیاتی در زانو است که وظیفه حفظ استحکام و استقرار مفصل زانو را برعهده دارد. این رباط معمولاً به دلیل ورزشهای سنگین یا حوادث آسیب می بیند.
زمانی که رباط صلیبی آسیب دیده با روش های رایج بهبود نمییابد، پزشک تصمیم می گیرد که به بیمار عمل جراحی ACL تجویز نماید. این جراحی معمولاً شامل حذف رباط مصدوم و استفاده از یک رباط جایگزین (معمولاً از بخشهای دیگر از بدن بیمار یا موارد جایگزین دیگر) میشود.
مراحل عمل رباط صلیبی
- انتخاب نوع جراحی: پزشک باید تصمیم بگیرد که روش تعمیر یا جایگزینی بهترین گزینه برای بیمار است.
- آمادهسازی بیمار: قبل از جراحی، باید بیمار برای عمل آماده شود، از جمله انجام آزمونهای پیش جراحی و تدارکات پساعمل.
- جراحی: در زمان جراحی، پزشک رباط صلیبی مصدوم را حذف کرده و رباط را جایگزین میکند.
- بازیابی: پس از جراحی، بیمار به فیزیوتراپیست مراجعه کرده و برنامه تمرینات بازیابی را دنبال میکند. این فرآیند بازیابی ممکن است مدت زمانی طولانی داشته باشد و به صبر و همکاری بیمار نیاز دارد.
- توجه داشته باشید که هر بیمار و هر مورد جراحی نیازها و جزئیات خاص خود را داردند، بنابراین پیشنهاد میشود که افراد مستقیماً با پزشک خود مشورت کنند تا اطلاعات دقیقتری در مورد وضعیت خود دریافت کنند.
- مراقب های بعد از عمل : بعد از جراحی، بیمار نیاز به مراقبتهای خاص دارد. که شامل تغییر رژیم غذایی، داروها، و توصیههای خاص برای حفظ وضعیت زانو و جلوگیری از مشکلات جدید است.
- پیگیری و ارزیابی: پس از بازیابی اولیه، مراجعه منظم به پزشک ادامه دارد. ارزیابی های مکرر و تصویربرداری مکرر به منظور اطمینان از بهبودی و تعیین وضعیت زانو همراه با پوشیدن زانوبند انجام می شود.
- توصیههای ورزشی: پس از بازیابی کامل، پزشک توصیههای خاصی در مورد نوع و میزان فعالیتهای ورزشی می دهد. این توصیهها شامل اجتناب از فعالیتهای خاص، استفاده از تجهیزات حمایتی ساپورت ارتوپدی، و تکمیل تمرینات تقویتی می باشد.
- توجه به علائم غیرعادی: بیمار باید هر گونه علائم غیرعادی مثل درد شدید، تورم، یا مشکلات حرکتی را به پزشک اطلاع دهد.
متدهای عمل جراحی رباط صلیبی
به طور کلی دو متد عمل جراحی در رباط صلیبی وجود دارد:
- جراحی ترمیم رباط صلیبی خارج مفصلی
- جراحی ترمیم رباط صلیبی داخل مفصلی
نکته قابل ذکر در انواع جراحی ترمیم رباط صلیبی قدامی خارج مفصلی و داخل مفصلی این است که در تکنیک داخل مفصلی ثبات استاتیک بیشتری فراهم شده و متناسب با ساختار دو باندل انترومدیال و پوسترولترال رباط می باشد و اکثراً جراحان زانو تمایل به انجام به این متد جراحی دارند.
فاکتورهای اساسی در جراحی بازسازی و ترمیم رباط صلیبی
جراحی پارگی رباط صلیبی با روش باز، با هدف بازسازی رباط صلیبی آسیبدیده اجرا میشود. در این روش، جراح با ایجاد یک برش در ناحیه زانو، دسترسی به رباط صلیبی آسیبدیده را فراهم میکند. سپس، رباط آسیبدیده جایگزین میشود. پس از عمل جراحی، بیمار نیاز به مراقبت و توجه ویژه دارد.
در فرآیند بازسازی رباط صلیبی، چندین فاکتور بسیار حیاتی و مهم وجود دارند:
1. زمان ترمیم:
– زمانی که عمل جراحی بازسازی رباط صلیبی انجام شود بسیار اهمیت دارد.
2. پروتکلهای توانبخشی:
– انجام توانبخشی با استفاده از پروتکلهای مناسب و تجویز صحیح نقش بسیار مهمی در بازسازی و بهبود بیمار دارد.
3. نوع پیوند و گرفت:
– انتخاب نوع پیوند و روش گرفت در عمل جراحی نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است.
زیرا با توجه به احتمال آسیب دیدن موارد دیگری مانند مینیسک ها و غضروف، ممکن است لازم باشد در زمان انجام جراحی سایر موارد نیز ترمیم یا تعویض شوند. این اقدام از بروز آرتروز زانو (افزایش ۱۵ تا ۲۰ درصد نسبت به زانوهای سالم) جلوگیری میکند. نتایج نشان میدهد که در عمل جراحی بازسازی رباط صلیبی، میزان آرتروز زانو به طرز چشمگیری کاهش یافته است.
یکی از مشکلات شایع در پروتکلهای توانبخشی پس از جراحی بازسازی رباط صلیبی، Arthrofibrosis یا چسبندگیهای مفصلی هستند. در موارد پس از عمل جراحی، بازسازی رباط صلیبی جلویی، دامنه حرکتی زانو بسیار حیاتی است و تأثیر زیادی بر نتایج درمان دارد.
تحقیقات نشان دادهاند که آرتروفیبروزیس، به خصوص در پنج درجه اکستنشن زانو، مشکل اصلی برخی از بیماران پس از جراحی بازسازی رباط صلیبی است. مطالعات گذشته نشان دادهاند که حدود ۵۲ درصد از بیماران در هفته اول پس از جراحی تنها دچار ۵ درجه اکستنشن انتهایی بودند، درحالیکه ۱۷ درصد از بیماران در دورههای بعدی با آرتروفیبروزیس مواجه شدند. این نتایج نشان میدهد که تمرینات دامنه حرکتی در هفته اول از اهمیت بسیاری برخوردارند و میتوانند در جلوگیری از آرتروفیبروزیس مؤثر باشند.
مطالعات دیگر نشان دادهاند که کاهش دامنه حرکتی در اکستنشن، به ویژه پس از شش ماه از جراحی نیز مشاهده میشود. همچنین، در مقالاتی درباره نوجوانان با عمل بازسازی رباط صلیبی، ۸ درصد آرتروفیبروزیس گزارش شده است، که نشان میدهد این مشکل در سنین نوجوانی کمتر مشاهده میشود.
یکی از برنامههای مهم در پروتکلهای توانبخشی پس از جراحی ترمیمی رباط صلیبی جلویی، برنامه توانبخشی قبل از عمل یا pre-operative rehabilitation programs است. در یک مطالعه دوساله، مشاهده شد که عضلات چهار سر ران در زانوی جراحی شده حدود ۱۵ درصد قدرت کاسته بوده و در تست Hop test score نیز نسبت به زانوی غیردرگیر به طور معنیداری کمتر بوده است. علاوه بر این، تمرینات توانبخشی به مدت ۵ هفته در بیماران پس از جراحی بازسازی رباط صلیبی جلویی، عملکرد زانو را بهبود بخشیده و نتایج بهبود یافته را نشان داده است.
دو تکنیک اصلی برای بازسازی رباط صلیبی وجود دارد که شامل تکنیک گرفت پاتلا و گرفت همسترینگ میشوند. هرکدام از این تکنیکها مزایا و معایب خود را دارند و این وابسته به شرایط بیمار و نظر جراح است.
تکنیک دیگر از استفاده از بافت غیر شخصی بیمار به نام آلوگرفت معروف است. در این تکنیک، بافت از یک فرد دیگر برای پیوند استفاده میشود. در مقابل، تکنیک اتوگرافت از بافتهای خود بدن بیمار برای پیوند استفاده میکند.
هرکدام از این تکنیکها مزایا و معایب خود را دارند که به وضعیت بیمار، نظر جراح، و شرایط خاص هر فرد بستگی دارد. تصمیم در مورد انتخاب مناسبترین تکنیک بر اساس شرایط بیمار توسط پزشک انجام میشود.