زخم بستر، یا زخم های فشاری، در اثر فشار طولانی مدت روی پوست و بافت های زیرین به وجود می آید. این زخم ها معمولاً در افراد بیمار، سالخورده یا کسانی که به دلیل محدودیت حرکتی برای مدت طولانی در یک وضعیت خاص قرار می گیرند، رخ می دهند. اگرچه درمان زخم بستر باید تحت نظارت پزشک صورت گیرد، اما پانسمان و مراقبت از این زخم ها در منزل نیز امکان پذیر است. رعایت دقیق تکنیک ها و استفاده از مواد مناسب می تواند بهبود زخم را تسریع کرده و از بروز عفونت جلوگیری کند. در ادامه به بررسی نکات کلیدی در مورد نحوه پانسمان زخم بستر در منزل پرداخته می شود.
مراحل آماده سازی پیش از پانسمان زخم بستر
- آماده سازی محیط و وسایل
ابتدا محیطی تمیز و عاری از گرد و غبار را برای پانسمان انتخاب کنید. دستهای خود را بهخوبی بشویید یا از دستکشهای پزشکی استفاده کنید. اطمینان حاصل کنید که تمام وسایل مورد نیاز برای پانسمان در دسترس باشند. این وسایل شامل:
- دستکشهای استریل
- گاز استریل
- محلول ضدعفونیکننده (مثل محلول نرمال سالین)
- پمادهای مخصوص زخم
- چسب پزشکی یا نوار پانسمان
- قیچی استریل (برای برش گاز یا نوار)
- تمیز کردن زخم
اولین و مهم ترین مرحله در مراقبت از زخم بستر تمیز کردن آن است. زخم باید بهطور منظم تمیز شود تا از بروز عفونت جلوگیری گردد. برای این کار:
- از محلول نمکی یا نرمال سالین استفاده کنید. این محلول به تمیز کردن زخم بدون تحریک بیشتر آن کمک میکند.
- با استفاده از گاز استریل، به آرامی زخم را از داخل به خارج تمیز کنید تا از انتقال آلودگی به داخل زخم جلوگیری شود.
- از استفاده از محصولات ضدعفونیکننده قوی (مثل الکل یا بتادین) به طور مداوم اجتناب کنید، زیرا ممکن است باعث تحریک زخم و آسیب به بافت سالم شود.
- بررسی وضعیت زخم
پیش از پانسمان، زخم را به دقت بررسی کنید. وجود علائمی مانند ترشح زیاد، بوی بد یا قرمزی بیش از حد در اطراف زخم ممکن است نشانه عفونت باشد و باید به پزشک اطلاع داده شود. همچنین، اندازه و عمق زخم را مرتباً بررسی کنید تا روند بهبود یا پیشرفت زخم قابلتشخیص باشد.
انواع پانسمان مناسب برای زخم بستر
انتخاب نوع پانسمان بستگی به مرحله زخم و شرایط پوست دارد. برخی از انواع پانسمان های مناسب عبارت اند از:
- پانسمان هیدروژل
این پانسمان ها برای زخم های خشک و کم عمق مناسب هستند. هیدروژل به مرطوب نگه داشتن زخم کمک کرده و باعث تسریع فرآیند بهبود می شود. این نوع پانسمان به درد های زخم کمک کرده و جلوی خشک شدن زخم را می گیرد.
- پانسمان فومی
پانسمان های فومی برای زخم هایی که ترشح زیادی دارند مناسب هستند. این پانسمان ها قدرت جذب بالایی دارند و از خیس شدن بیش از حد زخم جلوگیری می کنند. همچنین به جلوگیری از عفونت و حفظ رطوبت لازم برای ترمیم زخم کمک می کنند.
- پانسمان آلژینات
پانسمان های آلژینات از جلبک های دریایی ساخته می شوند و برای زخم هایی با ترشح بالا مناسب هستند. این نوع پانسمان ها قدرت جذب بالایی دارند و به تمیز کردن زخم و جلوگیری از عفونت کمک می کنند.
- پانسمان هیدروکلوئید
این نوع پانسمان ها به شکل ژل در می آیند و به تسریع بهبود زخم کمک می کنند. هیدروکلوئید برای زخم های سطحی تا متوسط و زخم هایی که ترشح کمی دارند مناسب است. این پانسمان محیط مرطوبی را برای زخم فراهم می کند که باعث تسریع فرآیند بهبود می شود.
- پانسمان آنتیباکتریال
برای جلوگیری از عفونت زخم، استفاده از پانسمان های حاوی نقره یا دیگر عوامل ضدباکتریال مؤثر است. این پانسمان ها به از بین بردن باکتری ها و جلوگیری از گسترش عفونت کمک می کنند.
روش پانسمان زخم بستر در منزل
برداشتن پانسمان قبلی
برای شروع، باید پانسمان قبلی را به آرامی و با دقت بردارید. در صورتی که پانسمان به زخم چسبیده باشد، می توانید با مرطوب کردن آن به وسیله محلول نرمال سالین، از چسبیدن پانسمان به بافت زخم جلوگیری کنید. این کار باعث می شود که پانسمان به راحتی و بدون آسیب به بافت زخم جدا شود.
تمیز کردن و ضد عفونی زخم
پس از برداشتن پانسمان قبلی، زخم باید با محلول نرمال سالین یا یک محلول تمیز کننده مناسب شسته شود. برای این کار:
- از یک سرنگ یا گاز استریل استفاده کنید.
- محلول را بهآرامی روی زخم بریزید و از مالش دادن زخم با پارچه یا گاز خودداری کنید.
- اگر زخم حاوی بافت مرده است، پزشک ممکن است فرآیند دبریدمان (برداشتن بافت مرده) را توصیه کند. در صورت نیاز به این کار، از یک متخصص یا پرستار کمک بگیرید.
اعمال دارو یا پماد
پس از تمیز کردن زخم، پزشک ممکن است توصیه کند که از پماد های مخصوص استفاده کنید. این پماد ها می توانند شامل آنتی بیوتیک ها، مرطوب کننده ها یا تسهیل کننده های ترمیم زخم باشند. به دقت دستور پزشک را دنبال کنید و مقدار مناسب از پماد را روی زخم بزنید.
قرار دادن پانسمان جدید
بعد از اعمال پماد، از یک پانسمان استریل و مناسب برای زخم استفاده کنید. اطمینان حاصل کنید که پانسمان به طور کامل زخم را پوشش دهد و از نفوذ باکتری ها جلوگیری کند. پانسمان باید بهگونه ای قرار گیرد که بتواند رطوبت لازم برای زخم را حفظ کرده و در عین حال از تجمع ترشحات اضافی جلوگیری کند.
بستن پانسمان
برای بستن پانسمان از چسب های پزشکی استفاده کنید که به پوست حساس آسیب نزنند. همچنین می توانید از نوار های پانسمانی که خود چسبنده هستند استفاده کنید. اگر زخم در نواحی حرکتی بدن قرار دارد، پانسمان را بهگونه ای ببندید که حرکت بیمار را محدود نکند و در عین حال محکم باشد.
مراقبت های روزانه پس از پانسمان
تغییر مرتب پانسمان
بسته به نوع و شدت زخم، پانسمان باید روزانه یا چند بار در هفته تعویض شود. پانسمان های جدید که مدت طولانی تری روی زخم باقی می مانند نیز وجود دارند، اما این موضوع بستگی به نوع زخم و مشاوره با پزشک دارد. اگر پانسمان خیس یا آلوده شد، باید سریعاً تعویض شود.
بررسی علائم عفونت
علائم عفونت شامل قرمزی، تورم، گرمی در ناحیه زخم، بوی نامطبوع یا افزایش ترشحات زخم است. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، بلافاصله با پزشک مشورت کنید.
تغییر وضعیت بیمار
یکی از عوامل مهم در جلوگیری از تشدید زخم بستر، تغییر مرتب وضعیت بیمار است. بیمارانی که به دلیل محدودیت حرکتی در یک وضعیت باقی می مانند، باید هر دو ساعت یک بار به کمک پرستار یا همراه خود جا به جا شوند تا فشار روی نواحی حساس پوست کاهش یابد.
رطوبت و تغذیه مناسب
رطوبت مناسب در محیط زخم به تسریع بهبودی کمک می کند، اما نباید اجازه دهید که زخم بیش از حد خیس شود. همچنین، تغذیه سالم و مصرف کافی آب نیز برای بهبود زخم بستر حیاتی است. مصرف پروتئین ها، ویتامین ها (خصوصاً ویتامین C و E) و مواد معدنی (مثل روی) به ترمیم بافت ها کمک می کند.
نکات پایانی
پانسمان زخم بستر در منزل نیازمند دقت و مراقبت منظم است. اگر چه مراقبت های خانگی می توانند کمک بزرگی به بهبود زخم ها کنند، اما مشاوره مداوم با پزشک یا پرستار متخصص ضروری است. در صورت پیشرفت زخم، بروز علائم عفونت یا عدم بهبودی پس از چند روز مراقبت، باید به پزشک مراجعه کرد تا روش های درمانی مؤثر تری اعمال شود.
